Nét Đặc Sắc Của Văn Minh Miệt Vườn Đồng Bằng Sông Cửu Long

Mỗi vùng miền Việt Nam là một nét đặc trưng riêng biệt như miền Bắc có con sông Hồng thì gọi là nền văn minh Sông Hồng.

Miền Nam có sông Hậu, Sông Tiền nhưng không ai gọi là văn minh sông Hậu hay sông Tiền mà gọi bằng một cái tên thân quen cho cả vùng đất là văn minh miệt vườn.

Văn minh miệt vườn nằm trên lưu vực hai con sông Tiền, sông Hậu làm nên một nhịp sống Đồng bằng sông Cửu Long nhộn nhịp được biết đến như một vùng sông nước hữu tình, cây lành trái ngọt quanh năm

Về với văn minh miệt vườn của vùng đồng bằng sông Cửu Long quê hương của nền văn minh lúa nước tên gọi xuất phát từ việc làm nông nghiệp.

“Văn minh sông rạch” vì vùng đất có tận hàng trăm, hàng ngàn con sông lớn nhỏ chảy xuôi, chảy dọc khắp vùng đồng bằng. Nhưng độc đáo và quen thuộc nhất với con người nơi đây là tên goi văn minh miệt vườn.

“Văn minh miệt vườn” tên gọi khá độc đáo.  Tên gọi bao gồm những nét đặc trưng của xứ sở cây trái, mùa màng nhà quê cùng nhiều nét đặc trưng về di chuyển, đi laaij, hát ru và tâm tình người bản xứ: cái cầu tre lắc lẻo, cây cầu ván đóng đinh, con cò mà đi ăn đêm, con ơi con ngủ cho ngoan để mẹ đi cày, chiều chiều ra đứng bờ sông nhớ về quê mẹ ruột đau chín chiều, gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng…

Các Hình Ảnh Quen Thuộc Của Đất Miệt Vườn

Cầu Khỉ

Văn minh xứ miệt vườn nổi tiếng với chiếc cầu tre, thời kỳ khai hoang di chuyển khó khăn, cuộc sống hầu như là đi xuồng, đi ghe, chiếc cầu lại thuận lợi hơn cho việc qua lại thăm nhau nhưng cầu tre là sự gần gũi và quen thuộc nhất khi nhắc về câu tre: Cầu tre còn gọi là cầu luôn luôn có nhịp giữa với khúc tre rời, đề phòng trường hợp ghe có mui quá cao khi đi qua thì giở khúc tre ở giữa lên cao, ghe qua rồi thì hạ khúc tre xuống.

Dãy Đất Giồng

Xứ miệt vườn lại nổi tiếng những dãy đất “giồng” một vùng đất cao ráo mà những người đi mở đất đã chọn vì có thể sinh sống và canh tác được vì những nơi này “thỏa mãn những yêu cầu ban đầu cho người dân đi khai phá có nước ngọt, cao ráo, tránh được muỗi mòng, rắn rết, trồng được những hoa màu ngắn ngày và có cái ăn để tồn tại” cây trái trồng trên vùng đất này sẽ say trái, ngọt lành hay đất lành mà chim đậu

Người dân hiền hòa mến khách với những địa danh đã được biết đến từ lâu, như: cù lao Thới Sơn, trại rắn Đồng Tâm (Tiền Giang), sân chim Ba Tri, Cồn Phụng (Bến Tre), cù lao Bình Hòa Phước (Vĩnh Long), vườn cò Bằng Lăng, Tràm Chim Tam Nông (Đồng Tháp)...

Văn Hóa Chợ Nổi

Mạng lưới sông rạch chằng chịt ở vùng Miền Tây đồng bằng sông Cửu Long có những dòng sông, con nước lớn những chiếc ghe thuyền sinh hoạt ngày đêm xuôi ngược trên sông. Cũng chính vì thế đã sản sinh ra một nét văn hoá đặc trưng của miền sông nước, đó là chợ nổi. Các khu chợ nổi sầm uất miền tây như Chợ nổi Cái Răng, chợ nổi Phong Điền, chợ nổi Ngã Bảy (Cần Thơ, Hậu Giang),

Phong Cách Miệt Vườn

Phong cách sống miệt vườn tiêu biểu cho hình thức sinh hoạt vật chất và tinh thần cao nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long vì vậy chúng nghe nói về miền Tây sẽ nghe nói về vườn, bắp vườn, nhà vườn, tay chơi miệt vườn, vườn ổi, vườn xoài... mà trong câu ca dao cũng nói:

Mẹ mong gả thiếp về vườn,

Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh

Hoặc là:

Chuồn chuồn bay thấp

Mưa ngập ruộng vườn

Nghe lời nói lại càng thương

Thương em, anh muốn lập vườn cưới em.

Ngoài ra tên gọi còn nhấn mạnh vai trò của “Vườn” vườn ở đây là vườn cây trái, vườn rau củ… “vườn là nguồn lợi quan trọng hơn ruộng, đất vườn cao giá hơn đất ruộng. “Đất đai viên trạch”. Tức là đất ruộng, đất vườn và đất thổ cư, tiêu biểu cho thôn xóm.

Biểu Tượng Miệt Vườn

Một trong những biểu hiện ấy là sự phong phú và mới mẻ của những hình tượng thiên nhiên liên quan miệt vườn: hình tượng chim và hoa; đất lành chim đậu, cây trái ngọt lành.

Vì thế hình ảnh thiên nhiên miệt vườn, hình tượng cây trái do con người trồng trọt nổi bật sầu riêng, vú sữa, nhãn, măng cụt, mận, mãng cầu, mít, cam, quýt, xoài, bưởi, dừa, chôm chôm...làm nên xứ miệt vườn văn hóa nhà vườn một đời sống quy tụ những điều ngọt ngào kết tinh của vùng đất.

Ẩm Thực Xứ Miệt Vườn

Ẩm thực đất miệt vườn là ẩm thực vùng sông nước với hệ thống kênh rạch chằng chịt, những cù lao đầy ắp hoa trái và sản vật chính là nguồn nguyên liệu dồi dào tại chỗ để chế biến những món ăn độc đáo in đậm chất phương Nam.

Cá lóc nướng trui, lươn, rắn nướng lèo, cá tai tượng chiên xù ăn cùng với các loại rau, hoa cỏ lạ như lá lụa, lá cách, lá săng máu, kèo nèo, bông điên điển, so đũa... đủ vị thơm, chua, chát, ngọt, bùi. Kẹo dừa Bến Tre, nem Lai Vung, vú sữa Lò Rèn, măng cụt Cái Mơn, bưởi Năm Roi Bình Minh, cam sành Tam Bình, xoài cát Hòa Lộc, bánh phồng Sa Đéc, bánh pía Sóc Trăng, mắm thái Châu Đốc... là những hương liệu sẽ mang lại hương vị đậm đà cho bữa tiệc ẩm thực của Đồng bằng sông Cửu Long.

Thắng Cảnh Xứ Miệt Vườn

Đất Tây Đô

Cần Thơ là địa danh tiêu biểu ở vùng đất này. Nó không chỉ là biểu tượng của quê hương mà còn là tình cảm, là niềm hãnh diện của người dân miệt sông nước đồng bằng:

Cần Thơ gạo trắng nước trong

Ai đi đến đó lòng không muốn về...

Câu ca dao lưu truyền từ bao đời đã làm lay động lòng người mỗi khi có dịp dừng chân ghé thăm vùng đất Tây Đô.

Đến Cần Thơ, ngoài tận hưởng đặc sản nổi tiếng mang đậm hương vị quê nhà, ăn cơm sốt dẻo nấu bằng gạo Tài Nguyên thơm phức với mắm cá lóc,

kèm bát canh cua đồng nấu với bông so đũa, bạn đừng quên đi du thuyền nghe hát dân ca. Chính vì thế mà Cần Thơ thu hút đông đảo bè bạn bốn phương. Ca dao cũng có câu rằng:

Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Phong Điền

Anh có thương em thì cho bạc cho tiền

Đừng cho lúa gạo xóm giềng cười chê.

Hay:

Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Xà No

Có thương em, anh mua cho một chiếc đò

Để em lên xuống thăm dò ý anh!

Hay:

Thấy dừa thì nhớ Bến Tre

Thấy bông sen nhớ đồng quê Tháp Mười

Bến Tre Xứ Dừa

Bến Tre nằm giữa bốn bề sông nước, bao gồm cù lao Bảo, cù lao Minh và cù lao An Hóa, xen lẫn với đồng ruộng và vườn dừa xanh tươi. Cuộc sống của người dân Bến Tre luôn gắn bó với cây dừa vùng sinh thái nước lợ; nét sinh hoạt văn hóa truyền thống mang đậm nét làng quê Nam bộ trên những cù lao xanh.

Các cù lao ở Bến Tre có màu xanh bạt ngàn của rừng dừa xen lẫn những vườn trái cây đủ loại như: măng cụt, sầu riêng, bòn bon, chôm chôm cùng với kỹ thuật ghép cành, gây giống.  Nổi tiếng nhất lầ vùng cây lai tạo Cái Mơn được mệnh danh là đất tổ của nghề làm cây giống và lai ghép cây, trong đó, nổi tiếng nhất là sầu riêng Cái Mơn.

Xem thêm bài viết: Cảm nhận về Bến Tre Xứ Dừa

Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn,

Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày,

Xoài chua, cam ngọt Ba Lai,

Bắp thì chợ Giữa, giồng khoai Mỹ Hòa,

Quýt đường, vú sữa, ngổn ngang,

Dừa xanh Số Sãi, tơ vàng Ba Tri

Bến Tre còn là quê hương của nhiều loại hoa quả. Ở đây có đến hàng chục loại trái cây nổi tiếng như sầu riêng, xoài cát, măng cụt, bưởi da xanh, chôm chôm được trồng khắp nơi, thứ nào cũng thơm ngon, hấp dẫn.

Đồng Tháp Đất Lành Chim Đậu

Đồng Tháp là vương quốc của các loài trăn, rắn, rùa, già đãi, sếu đầu đỏ, nhơn sen, le le, chằng nghịch, ốc cao, quốc... cùng nhiều loại chim muông khác... Khắp nơi có tràm gió, sen, súng, bàng. Chưa kể đến các khu vực đầy ắp lúa ma, mồm mốc, mồm vàng, đưng, sậy.

Hình ảnh người nông dân đi xuồng gặt lúa nổi, hay tay cầm chắc cây phảng phát hoang là hình ảnh tiêu biểu cho công cuộc lao động ở xứ sở này.

Ngày nay, đất Đồng Tháp đã trải một màu xanh ngắt của lúa, của tràm, của màu sắc hoa sen và rất nhiều những dòng kinh xanh biếc.

Vĩnh Long Đất Cây Trái Ngọt Lành

An Bình đất mẹ cù lao

Thơm hương hoa bưởi, ngọt ngào nhãn long

Khách về nhớ mãi trong lòng

Cù lao nho nhỏ bên dòng Tiền Giang

Người dân ở cù lao An Bình của Vĩnh Long nói riêng, các cù lao ở miệt vườn Nam bộ nói chung, bao đời nay vẫn luôn tự hào với những sản vật của quê hương: bưởi, nhãn long, sầu riêng, chôm chôm...

Mảnh đất cù lao như người mẹ hiền cung cấp biết bao màu mỡ cho cây trái xum xuê, tươi tốt. Ai đã một lần đến với nơi đây lòng không khỏi vấn vương bởi hương bưởi thanh tao hay hương vị trái nhãn ngọt ngào.

Văn minh miệt vườn cách sống nhà quê dễ thương và chân thật như những vườn cây trái. Khi đi du lịch miền Tây hãy trải nghiệm những điều thú vị về làng quê, cây trái và sông nước mênh mông.